Green Shipping: de scheepvaartindustrie zet koers naar meer duurzaamheid

Op dit moment varen er meer dan 90.000 vracht- en passagiersschepen over zeeën en rivieren. Ongeveer 90 % van de wereldhandel vindt over zee plaats. Gevolg is dat er alleen al door de scheepvaart jaarlijks ruwweg één miljard ton CO2 wordt uitgestoten. Dat is ongeveer 2,5 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen! Als de scheepvaart een land zou zijn, zou het de zesde plaats innemen op de lijst met landen met grootste CO2-uitstoot. De scheepvaart is verantwoordelijk voor 15 % van de wereldwijde uitstoot van stikstofoxide en 13 % van de uitstoot van zwaveldioxide. Om van andere milieuproblemen die worden veroorzaakt door de scheepvaart maar niet te spreken: olievervuiling, afval en afvalwater afkomstig van schepen en verontreiniging van het zeewater zijn eveneens ernstige problemen die de komende jaren krachtiger moeten worden aangepakt.

Het probleem is dat de scheepvaartindustrie nu eenmaal geen land is. Door nationale overheden afgekondigde milieumaatregelen zijn daardoor moeilijk uit te voeren en te handhaven. De scheepvaart, met zijn globale karakter, wordt daarentegen vooral door de „International Maritime Organization“ (IMO[PM1] ) gereguleerd, een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties, waar 175 lidstaten van de VN bij aangesloten zijn. Het is niet moeilijk voor te stellen hoe lastig het in dit orgaan is om het eens te worden over strenge regelgeving ten behoeve van klimaat en milieu en het niet-naleven ervan te bestraffen.

Bovendien hebben rederijen de vrijheid om zelf te kiezen onder welke vlag ze hun schepen laten varen. Dat betekent dat voor ieder schip de (milieu)regels gelden van het land wiens vlag het voert. Helaas is het zo dat sommige landen het internationale zee- een scheepvaartrecht niet altijd consequent naleven of overtreders niet zo streng bestraffen. Op grond van artikel 17 van het VN-Zeerechtverdrag is het echter onmogelijk om zulke schepen de onschuldige doorvaart door de territoriale wateren van andere landen te ontzeggen.

Al met al lijkt dit geen erg bemoedigende stand van zaken. Heeft het idee van een duurzame, klimaatvriendelijke scheepvaart dan al schipbreuk geleden, nog voordat het anker gelicht is? Er is wel degelijk goed nieuws: de problemen worden herkend en steeds meer rederijen over de hele wereld, maar ook scheepsbouwers en fabrikanten van scheepsmotoren, zijn bezig met oplossingen, die vaak worden samengevat onder het begrip „Green Shipping“.

De internationale scheepvaart wil zijn verantwoordelijkheid nemen en zijn klimaatdoelstellingen aanzienlijk verscherpen. Tot voor kort richtte de IMO zich op een halvering van de Co2-uitstoot in 2050. Maar nu ligt er een veel ambitieuzer plan op tafel: op initiatief van de Duitse rederijen heeft de internationale redersorganisatie ICS bij de IMO een voorstel ingediend om te komen tot een volledig klimaatneutrale scheepvaart in 2050.

Wie kritisch is kan natuurlijk zeggen: „Pas in 2050? Tegen die tijd zijn we meer dan 25 jaar verder!“ Maar als we kijken naar de normale levenscyclus van een containerschip, dan blijken zulke schepen een levensduur van zo’n 20 jaar te hebben. Zelfs 40 jaar komt voor. Bij grote rederijen is de vloot vaak behoorlijk jong, maar als schepen verkocht worden, komen ze daarna vaak tweede-, derde- of vierdehands in dienst bij andere rederijen, totdat ze uiteindelijk worden gesloopt. In feite zouden er dus van nu af alleen nog maar klimaatneutrale schepen van stapel mogen lopen, maar dat is in vele opzichten onrealistisch.

Een groot deel van alle zeeschepen, kustvaarders en binnenvaartschepen heeft vandaag de dag nog steeds een klassieke verbrandingsmotor en gebruikt fossiele brandstof in de vorm van zware stookolie of MDO (Marine Diesel Oil). Verbrandingsmotoren van de ene dag op de andere afschaffen is voor de scheepvaart simpelweg niet mogelijk. Elektromotoren met accu’s of brandstofcellen zijn voorlopig hoogstens bruikbaar voor veerboten minder ver uit de kust gaan. Voor het oversteken van de oceaan zijn dit type motoren veel te groot, te zwaar en te duur! Maar als elektromotoren geen optie zijn en fossiele brandstoffen moeten worden vervangen door een klimaatneutraal alternatief, wat voor mogelijkheden zijn er dan nog over?

Er bestaan allerlei verschillende mogelijkheden en concepten om de voortstuwing van schepen milieuvriendelijker en meer klimaatneutraal te maken:

Reeds voorhanden motoren kunnen achteraf worden voorzien van een filterinstallatie (bijvoorbeeld met gasspoelers, de zogeheten scrubbers). Dit vermindert weliswaar de uitstoot van schadelijke stoffen in de atmosfeer, maar daar staat tegenover dat dit ook vervuild afvalwater en/of vervuilde filters oplevert die op een milieuvriendelijke manier moeten worden afgevoerd. Het probleem wordt dus alleen maar verplaatst.

Met lagere snelheden varen is iets wat al geruime tijd gedaan wordt. Hierdoor wordt het brandstofgebruik verlaagd, waardoor in tijden van hoge brandstofprijzen tot een kostenverlaging leidt en tegelijkertijd zorgt voor minder uitstoot. Een goede aanpak, maar niet de oplossing.

Het overstappen van zware stookolie als brandstof op MDO, die een lager zwavelgehalte heeft, of nog beter, op vloeibaar aardgas (Liquified Natural Gas, LNG) helpt ook aanzienlijk om het milieu minder te belasten. Het nadeel is dat ook dit altijd nog fossiele brandstoffen zijn, die worden verbrand, met alle Co2-uitstoot van dien.

De rederij Scandlines voorziet veerboten van moderne rotorzeilen, een ander transportbedrijf gebruikt accumodules op binnenvaartschepen, op het Meer van Konstanz gaat vanaf zomer 2022 een zonnecatamaran voor 300 passagiers varen, schepen van Finnlines moeten gaan glijden over een tapijt van luchtbellen. Ideeën en concepten voor het besparen van fossiele brandstoffen zijn er genoeg. Of en in hoeverre deze op den duur bruikbaar zullen zijn voor de vrachtscheepvaart kan op het moment helaas niemand zeggen.

Deskundigen zijn van mening dat het gebruik van nieuwe, op klimaatneutrale wijze geproduceerde brandstoffen de toekomst heeft. Als mogelijke opvolgers van fossiele brandstoffen worden verschillende energiedragers genoemd, onder andere synthetisch aardgas, waterstof, „groene“ methanol en zelfs ammoniak. Echter: al deze stoffen hebben zo hun eigen voor- en nadelen, en er zijn bijzondere motoren voor nodige die specifiek voor de betreffende brandstof ontworpen zijn. Tot nu toe heeft nog geen enkel van deze concepten het kunnen winnen van de andere. Ze bevinden zich allemaal in nog verschillende stadia van research en proefnemingen. Op dit moment staat helaas in de verste verte nog niet vast welk concept algemeen in gebruik zal komen.

En dat is juist wat het voor de rederijen op dit moment zo lastig maakt. Want zelfs als binnen afzienbare tijd duidelijk wordt dat één bepaalde oplossing het meest efficiënt en het meest praktisch is, dan nog hebben alle betrokkenen een gigantische taak voor de boeg. Op dit moment zijn alle havens ter wereld ingericht op het bunkeren van zware stookolie of MDO. Er zou dan een complete nieuwe tank-infrastructuur moeten worden opgebouwd naast de al bestaande. Want om nieuwe schepen met klimaatvriendelijke motoren flexibel inzetbaar te houden moet de nieuwe brandstof overal in voldoende mate beschikbaar zijn. Dat zou betekenen dat de transportcapaciteit, de opslagfaciliteiten, de tankinstallaties en de havenlogistiek in talloze havens over de hele wereld van de grond af aan zou moeten worden opgebouwd – voor de havenexploitanten een geweldige uitdaging.

Als het gaat om pompen, afsluiters, automatiseringsoplossingen en om de bijbehorende service is KSB thuis op alle zeven zeeën – al vele tientallen jaren! Daarom zijn we uitstekend op de hoogte van de specifieke eisen van de scheepvaartindustrie: absolute veiligheid en maximale betrouwbaarheid gedurende de gehele levensduur, zelfs onder de zwaarste omstandigheden. Extreme klimaten, zeewater, agressieve, corrosieve of explosieve media: KSB heeft voor elke omgeving en voor elk te verpompen medium het geschiktste product.

Ook wij zien dat de scheepvaart bezig is met een transformatie en we volgen wat dit betreft de technische ontwikkelingen op de voet. Het voordeel van KSB is dat wij als leverancier van een volledig assortiment ook met de chemicaliënproductie bekend zijn en over de nodige detailkennis beschikken als het gaat om de productie, het transport en de opslag van nieuwe alternatieve brandstoffen en energiedragers. Voor scheepsbouwers, fabrikanten van motoren, scheepsbevoorraders en leveranciers zijn wij altijd de juiste partner. Rederijen, scheepswerven en ingenieurs profiteren van het brede scala aan toepassingen, de hoge productkwaliteit, van gedegen knowhow en de beste service. Hebt u vragen over het onderwerp of over onze producten? Dan verheugt het ons als u contact met ons opneemt.